Dlaczego potrzebne są pieniądze: historia, mity, rzeczywistość

Rozwój stosunków handlowych doprowadził do pojawienia się pieniądza jako uniwersalnego środka wymiany. Stopniowo ich rola w społeczeństwie rosła, zmieniała się ich wartość, pojawiały się nowe funkcje. I wydaje się, że to tylko banknoty, które nie mają realnej wartości, ale gospodarka bez nich jest dziś niemożliwa. Zapoznajmy się z ewolucją pieniądza na świecie.

Krótka historia pieniędzy

Początkowo stosunki barterowe były powszechne. Z czasem zaczęło to powodować pewne niedogodności, ponieważ wymiana nie zawsze była równoważna. W ten sposób pojawił się pierwszy pieniądz metalowy, który miał określoną wartość towarową. Były to monety bite, których wartość określała wartość materiału do produkcji. Ich aktywne wykorzystanie rozpoczęło się w VII wieku p.n.e.

Pieniądz dał początek nowej właściwości towaru – wartości. Wyrażał użyteczność rzeczy uznanej przez społeczeństwo. Ceny pozostawały dość stabilne, chyba że pojawiła się pilna potrzeba lub egzotyka. Ale zdarzały się też sytuacje, kiedy koszt zmieniał się ze względu na amortyzację metali. Tak było np. podczas podboju Ameryki przez Wielką Brytanię i Hiszpanię: złota było znacznie więcej, ale wielkość produkcji się nie zmieniła.

Era pieniądza towarowego zakończyła się emisją banknotów papierowych, które nie miały za sobą prawdziwego zabezpieczenia. Cała wartość sprowadzała się do stopnia zaufania emitenta. Masowa dystrybucja rozpoczęła się w drugiej połowie XVII wieku w Szwecji. Stopniowo coraz więcej krajów opanowało emisję banknotów. Prostota druku wielokrotnie prowadziła do załamania kosztów, ponieważ produkcja naturalnych walorów materiałowych wymagała znacznie większego wysiłku. Ogólny trend został wzmocniony przez wzrost funduszy kredytowych, reprezentujących pieniądz jako rodzaj abstrakcji. 

Ewolucja funkcji pieniądza

Zastąpienie stosunków barterowych relacjami towar-pieniądz określiło główną funkcję pieniądza – uniwersalnego środka wymiany. Ale samo pojawienie się pieniądza stworzyło kolejną, nie tak oczywistą, okazję do oszczędzania i gromadzenia.

Pieniądz dzielił operację wymiany na dwa akty – kupno i sprzedaż. Wcześniej barter zamykał potrzebę wymiany jednego produktu na inny w jednym etapie. Teraz różnica między kupnem a sprzedażą stała się bardziej znacząca. Fundusze przez jakiś czas były przez właściciela opóźniane, tworząc oszczędności. Stało się możliwe oszczędzanie ich na przyszłe okresy, tworząc w ten sposób bogactwo, które można wykorzystać na potencjalne wydatki w odroczonym okresie. Oznacza to, że pieniądze pozwoliły nam z góry zadbać o siebie.

Okazuje się, że pojawienie się pieniędzy z jednej strony uprościło odbiór niezbędnych towarów. Z drugiej strony spowodowało niezrozumienie wyraźnej potrzeby ich liczby i błędne wyobrażenie o prawdziwych „właścicielach świata". 

Pieniądze i własność: dwa główne mity

Istnieją dwie główne opinie, które w rzeczywistości mają niewiele wspólnego z rzeczywistością. To jest:

• finansowe niewolnictwo ludności przez banki z powodu pożyczek;
• niekontrolowana emisja pieniądza na żądanie banków centralnych.

Aby zrozumieć ich błąd, zacznijmy od podstaw. Uzyskanie jakiejkolwiek nieruchomości jest możliwe tylko w jednym przypadku – w wyniku pracy zawodowej. Zakup, dziedziczenie, podbój – wszystko to byłoby niemożliwe bez początkowego etapu, stworzenia prawdziwego produktu.

Możliwe jest zwiększenie wolumenu nieruchomości pod warunkiem, że różnica w przychodach i kosztach, zyskach, jest dodatnia. Ale potencjał każdego jest inny. Dlatego w praktyce rozwija się ciekawa sytuacja – prawo Pareto w akcji: 80% majątku jest do dyspozycji 20% populacji. Świetna okazja dla teorii konfrontacji biednych z bogatymi. Ważna jest jednak nie tyle ilość oszczędności, co możliwość ich tworzenia w każdych warunkach. Tak więc skromny żyjący w ramach swoich środków będzie bogatszy niż ktoś, kto ma nieruchomość kredytową.

Chęć zachowania i zwiększenia środków osobistych wydaje się logiczna. Głównym narzędziem jest tymczasowe przekazanie własności na cudzy użytek za ustaloną opłatą. Istniejące aktywa zaczynają działać, powiększając majątek ich właściciela. Oczywiście nie można obejść się bez oceny możliwości pożyczających fundusze.

Wraz z rosnącym zapotrzebowaniem na tego typu usługi powstał biznes, który stał się pośrednikiem w przeniesieniu własności, zapewniając efektywne zarządzanie kapitałem. Takim pośrednikiem stały się banki. Posiadają wszelkie zasoby do oceny potencjalnego kredytobiorcy: wyspecjalizowanych specjalistów, ustalone procesy oraz prawo do otrzymania nieruchomości w przypadku nieprzestrzegania warunków spłaty kredytu. To z tego rodzi się mit, że kontrola nad wszelkim majątkiem należy do banków.

Pieniądze bankowe mają jednak również właścicieli – osoby, które lokują swoje oszczędności na rachunku depozytowym. Są ostatecznymi wierzycielami pożyczkobiorców. Sytuację można łatwo śledzić za pomocą bilansów, zgodnie z którymi całkowity zysk właścicieli banków jest zauważalnie gorszy od wpłat na depozyty.

Partnerstwo pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy to warunki, na których część zysku przechodzi na spłatę przekazanych środków. Formą podziału zysków i podstawą konkurencji jest oprocentowanie pożyczki. Po obu stronach istnieje ryzyko. Ale firma ma wybór – udzielić pożyczki lub wyemitować akcje. Osoba prywatna pożycza pieniądze, aby nabyć kosztowności, na które w rzeczywistości nie zarobiła. I tu też zapłata za taką możliwość staje się procentem.

Rozumowanie o podstawach kredytowania pozwala zrozumieć, że cała własność świata nie należy do banków. Jest własnością osób, których saldo dochodów i wydatków pozostaje dodatnie. A źródłem dochodu może być zarówno praca ludzka, jak i praca już zgromadzonych środków.

Porozmawiajmy teraz o drugim micie – niekontrolowanej emisji pieniędzy. Ktoś przynosi pieniądze do banku, ktoś bierze tam kredyt. Ale jego kwota będzie mniejsza niż wkład z powodu częściowej rezerwacji. Wielkość rezerwy określa państwowy bank centralny. 

Przekazywanie pieniędzy od jednej osoby do drugiej nazywa się mnożnikiem pieniędzy. Im jest wyższy, tym więcej razy środki były przekazywane „z ręki do ręki”. Pociąga to za sobą wzrost podaży pieniądza i częściowo charakteryzuje poziom zaufania do bieżącej sytuacji gospodarczej. Ponieważ głównym pośrednikiem w redystrybucji pieniądza jest bank, rezerwa cząstkowa wpływa na wartość mnożnika kredytu.

W czasie kryzysu spada zaufanie do gospodarki, wierzyciele starają się zwrócić środki. Prowadzi to do spadku podaży pieniądza, spadku wartości aktywów, wzrostu zaległości w spłacie długów i spadku dochodów ludności. W takiej sytuacji bank centralny może przeprowadzić bezpośrednią lub pośrednią emisję pieniądza. Pierwszy to wykup złych długów z banków. Drugi to obniżka stopy refinansowania. Obie opcje pozwolą zaoszczędzić pieniądze, ale doprowadzą do inflacji. Ważnym zadaniem jest znalezienie równowagi między rosnącymi cenami w przyszłości a problemami społecznymi w teraźniejszości.

Takie drukowanie pieniędzy nie ma sensu – historia niejednokrotnie to udowodniła. Jednak oba mity widać wyraźnie na przykładzie Stanów Zjednoczonych. Rozwinięta gospodarka Stanów Zjednoczonych uczyniła z dolara uniwersalną walutę, a teraz Fed stoi przed trudnym zadaniem: znaleźć złoty środek między ilością emitowanych pieniędzy a wiarygodnością dolara. W końcu niekontrolowany dodruk banknotów znacząco osłabia światową walutę.

Na przykładzie amerykańskim wyraźnie widać też inny mit. Na początku 2019 roku zewnętrzny dług publiczny Stanów Zjednoczonych wynosił prawie 22 biliony dolarów. Na przykład Chiny są jednym z głównych wierzycieli Stanów, ale z jakiegoś powodu nie ma kontroli nad ich majątkiem. A utrzymanie dolara jest ważne dla utrzymania wartości długu. Okazuje się, że niespłata zadłużenia nie pociąga za sobą znaczących konsekwencji i strat – pożyczkobiorca nie wpływa bezpośrednio na kondycję wierzyciela. 

Istota i funkcje pieniądza w skrócie

Pieniądz jest uniwersalnym środkiem wymiany, który określa wartość każdego dobra lub usługi. Dają możliwość kupowania i sprzedawania produktów, gromadzenia i powiększania bogactwa. Podaż pieniądza powstaje w momencie udzielenia pożyczki, gdzie bank nie zawsze jest pożyczkodawcą. Aby zmniejszyć ryzyko systemu bankowego, stosuje się rezerwację cząstkową, którą określa bank centralny kraju. Odpowiada również za ilość pieniędzy, zapewniając wysoki poziom zaufania do gospodarki i stymulując poprawę jakości życia.

Trzeźwa ocena sytuacji gospodarczej i zrozumienie tego, co się w niej dzieje, jest kluczem do dobrobytu człowieka. Jak wyjść z każdej sytuacji z korzyścią dla finansów, przeczytaj w Dzienniku Otwartym. Zawsze chętnie służymy pomocą!